Noodhulpfonds beschikbaar voor meer kinderen in armoede

Rotterdam is de stad met de meeste kinderarmoede: één op de zes kinderen groeien op in armoede. In Nederland is dat één op de 13 kinderen. Opgroeien in armoede heeft ingrijpende gevolgen voor de ontwikkeling van kinderen. Het Noodhulpfonds (NHF) wil met giften de kansen van deze kinderen verbeteren. Wat is de impact van deze giften en welke omstandigheden en mechanismen hebben daar invloed op? Het NHF gaat uitbreiden en heeft dit laten onderzoeken. 

Leven met geldzorgen

Financiële zorgen hebben voor kinderen ernstige gevolgen, het leidt tot stress wat van invloed is op de ontwikkeling van het brein. Ook kunnen kinderen die opgroeien in armoede belemmerd worden in de sociaal-emotionele ontwikkeling en kunnen zij minder meedoen met leeftijdsgenoten. De stress die ouders ervaren, kan ertoe leiden dat zij soms minder aandacht hebben voor hun kinderen, wat niet goed is voor de ouder-kindrelatie. Al met al vormt opgroeien in armoede een ernstige bedreiging voor de toekomstige kansen van deze kinderen.

Noodhulpfonds

Stichting De Verre Bergen (SDVB) wil bijdragen aan het wegnemen van door geldzorgen veroorzaakte belemmeringen in de ontwikkeling van kinderen. Vanuit SDVB stelt het NHF budget beschikbaar aan primair onderwijsscholen in Rotterdam, om eerder en sneller te kunnen acteren op armoedesignalen. Met dit budget geven scholen aan ouders producten in de vorm van een gift, en kunnen dit naar eigen inzicht doen. Hoewel het NHF geen structurele oplossing kan bieden voor armoede, kan wel een concrete belemmering worden weggenomen voor de ontwikkeling van het kind. De giften worden onderverdeeld in drie categorieën:

• Voorwaarden voor leren (bijvoorbeeld digitale apparaten, schoolspullen of het inrichten van een slaap- of werkplek voor het kind).
• Voorwaarden voor meedoen (bijvoorbeeld persoonlijke items zoals een bril, kleding of maandverband; een fiets of OV-vergoeding of een bijdrage aan sport).
• De basis thuis op orde (bijvoorbeeld voedsel(bonnen) of huishoudelijke apparaten).

Momenteel zijn er acht Rotterdamse primair onderwijsscholen met een hoge concentratie leerlingen die in armoede opgroeien en gebruik maken van het NHF.
Op elke school houdt een specifieke fondsbeheerder, meestal de schoolmaatschappelijk werker of de medewerker ouderbetrokkenheid, het schoolfonds in beheer. Bij één uitzondering vervult een leerkracht deze rol. Deze fondsbeheerders zijn doorgaans de eersten die ouders wijzen op de mogelijkheid tot het ontvangen van een gift. Ze werken nauw samen met het schoolpersoneel en de directie om giften te coördineren, en kunnen snel schakelen doordat er geen uitgebreide aanvraagprocedures zijn. Het registreren van de giften gebeurt achteraf, wat bevorderlijk is voor de snelheid waarmee de kinderen de giften ontvangen.

Onderzoek

Het lectoraat Kinderarmoede, Kenniscentrum Talentontwikkeling, Hogeschool Rotterdam, onderzocht de werking, resultaten en potentie van het NHF, mede in relatie tot andere initiatieven in de stad. Hiertoe is de aard en omvang van de giften in beeld gebracht en zijn acht fondshouders en dertien ouders die een gift hebben ontvangen geïnterviewd. In een leerkring van de deelnemende scholen is van elkaar geleerd en is aandacht besteed aan de inbedding van het NHF in de bredere armoedeaanpak van de scholen. Zie de rapportage.

Het bereik

Het percentage leerlingen dat werd bereikt met een gift, loopt uiteen van 4,2 tot 22% van het totaal aantal leerlingen op de school, met een gemiddelde van 7,3%. Omdat dit percentage een stuk lager ligt dan de verwachte armoede op deze scholen, zijn waarschijnlijk niet alle gezinnen met financiële problemen bereikt. Dit toont aan dat het noodzakelijk is om meer structurele investeringen te doen in het herkennen en bespreken van armoede door het hele team.

Aanpak armoede

De aanpak van armoede loopt bij de scholen uiteen. Zo zijn er scholen die zich graag concentreren op de primaire taak van de school en terughoudend zijn met het bekend maken van het NHF aan ouders. En er zijn scholen die de taak van school breder opvatten, toegankelijker zijn voor ouders en het fonds meer inbedden in hun armoedebeleid. De proactieve aanpak zorgt voor een breder bereik, de scholen maken gebruik van het fonds, kiezen vaker voor huisbezoeken, en er wordt dagelijks ontbijt aangeboden. Het bespreken van geldzorgen is hier dan ook een standaard onderdeel van de jaarlijkse startgesprekken. Handvatten nodig om een samenhangend armoede beleid in te voeren? Lees hier de handreiking Omgaan met armoede op scholen.

De impact

Een gift lost de onderliggende geldproblemen niet op maar kan een acuut probleem verhelpen. Bovendien kan het de stress door armoede aanzienlijk verminderen wat weer bevorderlijk is voor de sfeer in huis. Ook kan een gift bevorderlijk zijn voor de relatie tussen ouders en de school. Als de relatie goed is, ontstaat er intrinsieke motivatie bij de ouders om iets terug te willen doen. Dit is overigens niet het geval als de relatie minder goed is, de ouders voelen dan druk om iets terug moeten doen. Ouders ervaren de giften als reddingsmiddel als zij zelf niet meer weten hoe zij hun problemen moeten oplossen en als hun situatie hopeloos lijkt. Gezinnen waarderen vooral de snelle hulp die cruciale belemmeringen voor hun kinderen wegneemt en ervoor zorgt hun kind niets essentieels meer mist, wat hen gemoedsrust geeft.

Hoewel de ouders bij het aanvragen van de gift gemengde gevoelens hebben, zijn de kinderen blij met de gift en weten vaak niet dat de gift van school komt. De ouders zien op tegen (verplichte) huisbezoeken, maar waarderen deze als zij niet het gevoel hebben beoordeeld te worden. Zij zeggen dat de relatie met school al goed was voor de gift, bij sommige ouders is de relatie door de gift versterkt. Het NHF biedt letterlijk hulp aan gezinnen in nood, en daar zijn de gezinnen erg blij mee. Ook de scholen zijn blij dat zij de ouders directe steun kunnen bieden. Uiteraard hebben zij ook verbetersuggesties voor deze aanpak, die SDVB ter harte neemt.

Uitbreiding NHF

Met dit rapport is er meer zicht op de werking, resultaten en potentie van NHF. De positieve bevindingen in het rapport en het advies voor een effectieve aanpak worden meegenomen in de verdere uitbreiding van het programma. Wil je meer lezen over het onderzoek? Hier vind je de rapportage Noodhulpfonds.